Tips tegen fake news
Benieuwd naar onze beste tips om fake news (in tijdens van coronacrisis) te herkennen en ermee om te gaan? Lees dan ons artikel op de TMI-blog!
Het zou zomaar kunnen dat je de laatste maanden in fake news bent getrapt. Als je een bericht doorgestuurd krijgt waarin staat dat je elke vijftien minuten water moet drinken om de kans op besmetting met het coronavirus te verkleinen, klinkt dat best realistisch. Dat geldt tenminste voor veel mensen. De informatie komt volgens het bericht van betrouwbare experts: Japanse artsen die COVID-19-patiënten behandelen. Bovendien is het geruststellend om te weten dat je jezelf op een makkelijke manier tegen het virus kunt beschermen. Je hebt dus weinig reden om aan het bericht te twijfelen.
Blijf kritisch kijken
Toen later bleek dat er niets van het bericht klopte was dat niet zo erg - een beetje meer water drinken kan toch geen kwaad. Er circuleerden echter ook gevaarlijkere onzinberichten, bijvoorbeeld dat het drinken van desinfecterende middelen een goede manier is om besmetting met het Coronavirus te voorkomen. Bovendien kan een vrij onschuldig advies toch desastreuze gevolgen hebben als mensen daardoor onterecht denken voldoende beschermd te zijn en zich niet aan andere maatregelen houden. Wat dit voorbeeld in ieder geval laat zien is dat je makkelijk in fake news trapt als je even niet oplet. Het belangrijkste wat wij zelf tegen fake news kunnen doen is kritisch zijn op de informatie die we lezen. Als je jezelf aanleert om bij de informatie die je leest een aantal vragen te stellen, valt de meeste onzin door de mand.
Niet alle onjuiste informatie op internet is overigens fake news. Als er in een nieuwsbericht een fout staat, is dat niet gelijk fake news - het bericht is niet geschreven om te misleiden, en als ontdekt wordt dat de informatie onjuist is, wordt dat rechtgezet. Berichten zoals het zogenaamde advies van Japanse artsen is wel fake news, omdat het bewust onjuiste informatie is, bedoeld om zoveel mogelijk aandacht te krijgen.
Check of het klopt
De volgende stappen helpen je kritisch te kijken naar de informatie die je online ziet. Het doel van dit lijstje is dat je de signalen leert herkennen die wijzen op fake news, en dat je, als de alarmbellen gaan rinkelen, snel weet hoe en waar je een bericht kunt checken.
1. Analyseer het bericht
Fake news valt op, het is vaak net een beetje té bizar of grappig. Het is bedoeld om de aandacht te trekken. Stel jezelf de volgende vragen:
- Wat wil de auteur met dit verhaal bereiken? Welke belangen heeft de auteur? (Wil de auteur zoveel mogelijk clicks om geld te verdienen? Of moeten lezers ergens van worden overtuigd?)
- Wat is de andere kant van het verhaal?
- Hoe wordt er ingespeeld op je emotie? (bijvoorbeeld door heftige afbeeldingen, schreeuwende koppen, veel uitroeptekens en dramatisch taalgebruik)
- Welke informatie krijg je niet? Wat wordt weggelaten?
2. Analyseer de bron
De snelste manier om een bericht op betrouwbaarheid te beoordelen is om te kijken waar het bericht vandaan komt. Komt het van een betrouwbare nieuwsinstantie of is het een anoniem bericht van een obscuur platform? Een whatsappje waarvan de bron niet te achterhalen is? Reden voor scepsis!
- Als je een bericht op sociale media ziet, zoek op waar het bericht vandaan komt. Van welke website komt het? Wie heeft het bericht geschreven?
- Lees je informatie op een website, zoek dan informatie op over die website. Wat zijn de belangen en overtuigingen van die organisatie?
- Welke afbeeldingen worden gebruikt? Gebruik reverse image search om te zien of de afbeeldingen wel echt bij het bericht horen, of dat ze al eerder in een andere context gebruikt zijn.
3. Zoek naar andere berichtgeving
Vertrouw je de bron niet, kijk dan wat andere media over dit onderwerp schrijven. Denk je dat je met fake news te maken hebt? Grote kans dat anderen de factcheck al voor je hebben gedaan.
- Wordt er ook in andere (meer betrouwbare) media over geschreven? Google een paar steekwoorden.
- Vermoed je dat een bericht fake news is? Google de titel gevolgd door 'hoax'. Zo kun je vinden of het al een keer ontkracht is. Je kunt ook direct op factchecksites zoeken, zoals deze:
- Snopes (Amerikaans)
- Politifact (Amerikaans)
- Nieuwscheckers
- NUcheckt
- NRC Checkt
Een laatste tip: bekijk eens hoe professionele factcheckers nepnieuws ontmaskeren, bijvoorbeeld in deze video waarin journalisten van Pointer onware berichten over het coronavirus onder de loep nemen.
Wil je meer leren over fake news? Bekijk dan hier ons uitgebreide aanbod!